پل ورسک در مسیر جاده فیروزکوه به سوادکوه

در سال ۱۳۰۵ مجلس شورای ملی طرح  احداث راه آهن سراسری در ایران را مطرح نمود که به تصویب رسید. بر اساس این طرح، یک مسیر دسترسی آسان بین شمال و جنوب کشور ایجاد میشد. با توجه به این که در آن زمان نیروی متخصص برای انجام چنین کار سنگینی در دسترس نبود، به ناچار از نیروهای خارجی برای ساخت این راه‌آهن کمک گرفته شد و کل کار به یک شرکت دانمارکی با نام کامپساکس ( Kampsax ) سپرده شد.

شرکت کامپساکس ساخت ۹۰۰ کیلومتر خط راه‌آهن را برعهده گرفت و متعهد شد که این کار را در طول ۶ سال به اتمام خواهد رساند. بر اساس طرح داده شده، بخشی از خط آهن شمال از میان دره‌های روستای عباس‌آباد عبور می‌کرد. طراحان این مجموعه برای عبور از این دره‌ها و ارتباط بین کوه‌های منطقه، نیاز به یک پل داشتند که با توجه به محدودیت‌های آن زمان و نبود ابزار مناسب، کار بسیار سختی بود. در آن‌ سال‌ها، زحمت‌ها و تلاش‌های بسیاری پشت‌سر گذاشته شد تا این پل شگفت‌انگیز در میان طبیعت زیبای شمال ایران ساخته شود.

البته پل ورسک تنها محدود به رونق اقتصادی یا پیشرفت سیستم حمل‌ونقل نمی‌شود. این پل در تغییر وضعیت دنیا در زمان جنگ جهانی دوم نیز بسیار تاثیرگذار بوده است. بسیاری از تاریخ‌شناسان عقیده دارند اگر پل ورسک وجود نداشت، هیتلر موفق به فتح دنیا میشد و نقشه جهان را به طور کلی تغییر میداد!

در زمان جنگ جهانی دوم  متفقین برای جلوگیری از شکست شوروی از آلمان، ادوات نظامی خود را از طریق راه‌آهن ایران حمل می‌کردند و آن‌ها را از بندر امام خمینی به بندر ترکمن انتقال می‌دادند. با توجه به این‌که این پل برای کمک‌رسانی به اتحاد جماهیر شوروی استفاده میشد، پس از جنگ توسط چرچیل، نخست وزیر وقت انگلیس، به پل پیروزی تغییر نام داد. در واقع پل پیروزی نام دیگر پل ورسک است.

همان‌طور که در بالا عنوان شد، ساخت پل ورسک به یک شرکت دانمارکی واگزار شد و معماری آن را نیز یک مهندس اتریشی با نام لادیسلاوس فون رابسویچ (L. Von Robcevidc) برعهده گرفت.  رابسویچ پل ورسک را بسیار زیبا و هوشمندانه طراحی نمود و آن را یکی از شاهکارهای مهندسی دنیا معرفی کرد. با این‌که  رابسویچ ملیت اتریشی داشت، اما پل ورسک را با نگاهی به معماری ایرانی طراحی نمود. این نکته را می‌توان در طاق‌های مرتفع دهانه پل به خوبی مشاهده کرد.

پل ورسک از آجر، سیمان، شن و ملات ساخته شده و هیچ سازه‌ فلزی، آرماتور و فولادی در آن دیده نمی‌شود. با این حال می‌بینیم که این پل با گذشت بیش از ۸۰ سال هم‌چنان پا برجا مانده و بر فراز دره‌ای عمیق ایستاده است. این مقاومت نشان‌دهنده نبوغ مهندسین و سازندگان پل می‌باشد که متعهدانه پای کار ایستاده و آن را به بهترین شکل به سرانجام رساندند.

همچنین سرپرستی مهندسان محاسب و طراح پل برعهده هانس اتو ناتر (Hans Otto Nater) مهندس سوئیسی بوده است که در طراحی و احداث پل و ایستگاه راه آهن برن سوئیس نقش داشت. هانس ناتر (۱۸۵۶ ٓ۱۹۵۴٫ م) نابغه ریاضی و پل سازی، فارغ التحصیل دانشگاه پلی تکنیک زوریخ(سوئیس) بود که طراحی و انجام محاسبات پل های راه آهن سراسری ایران و نیز پل ورسک توسط گروهی از مهندسان تحت نظارت او انجام شد. در ۱۷ شهریور ۱۳۱۷ مجلس شورای ملی تصویب کرد تا هانس ناتر با حقوق ماهانه ۱۷ هزار ریال به مدت یک سال به استخدام وزارت طرق درآید. همچنین مقرر شد نصف حقوق وی به صورت ریال و نصف دیگر آن که معادل ۱۰۵ لیره کاغذ و ۱۱ شیلینگ انگلیسی بود از قرار هر لیره ۸۰٫۵۰ ریال در آخر هر ماه پرداخت شود. همچنین صد لیره کاغذ بابت هزینه مسافرت به سوئیس و صد لیره کاغذ برای برگشت به وی پرداخت شود. در سال ۱۳۱۸ از خدمات وی رسماً تقدیر شد. هانس ناتر بعد از جنگ دوم جهانی سه بار به ایران مراجعت کرد، ولی بر اثر بیماری و شدت ضعف مجبور به بازگشت به سوئیس شد.

ساکسیلد در کتاب خاطرات خود که آن را در سال ۱۳۵۰ با نام «خاطرات یک مهندس دانمارکی» چاپ کرد، برای طرح جلد کتابش از نمای پل ورسک استفاده کرد.

پل ورسک در مازندران، جاده فیروزکوه ، شهرستان سوادکوه ، روستای ورسک واقع شده است. برای تماشای پل ورسک نباید به آن نزدیک شوید، بلکه باید از فاصله‌ای دور چشم‌انداز زیبای آن را در میان سرسبزی طبیعت اطراف، ببینید و لذت بببرید.  برای بازدید از این پل تاریخی دو راه دارید :

تا این‌جا به معرفی پل ورسک و معماری جذاب و تاریخ خواندنی آن پرداختیم و مختصری در مورد آن توضیح دادیم. همان‌طور که گفتیم، پل ورسک یکی از شاهکارهای مهندسی دنیا می‌باشد که بازدید از آن خالی از لطف نیست. اگر برای بازدید از این پل تاریخی و زیبا به فیروزکوه سفر کردید، پیشنهاد می‌کنیم طبیعت جذاب و دیدنی اطراف آن را از دست ندهید. در این بخش تعدادی از جاذبه‌های دیدنی اطراف پل را به شما عزیزان معرفی می‌کنیم.

روستاهای اطراف پل ورسک : ورسک ، منطقه‌ای سرسبز و آرام است که رودخانه‌هایی خروشان و چشم‌اندازهایی زیبا و دیدنی دارد. اهالی این منطقه، مانند دیگر روستاهای مازندران، مردمانی باصفا و دوست‌داشتنی هستند که زندگی خود را با دامداری و کشاوزی می‌گذرانند. تماشای گله‌های گاو و گوسفند در میان سرسبزی روستاها و تماشای طبیعت زیبای منطقه، از جمله جاذبه‌های دیدنی اطراف پل ورسک است که پیشنهاد می‌کنیم آن را از دست ندهید.

آبشار ورسک : آبشار ورسک یا آبشار چشمه علی ، یک آبشار فصلی است که از ارتفاعات قدمگاه سرچشمه می‌گیرد و پس از سرازیر شدن از دره‌ای به عمق ۲۰ متر، به سمت روستای ورسک جاری می‌شود.  برای بازدید از این آبشار باید وارد روستای ورسک شوید. برای ورود به روستای ورسک، ابتدا پل را رد کنید و اولین جاده‌ای که بعد از آن مشاهده می‌کنید را دنبال نمایید. پس از حدود ۲ کیلومتر، آبشار زیبا و دیدنی ورسک را خواهید دید.

گردنه گدوک : گدوک روستایی زیبا در مرز بین دو استان مازندران و فیروزکوه است که طبیعتی بسیار جذاب  و دیدنی دارد. این روستا بیشتر به دلیل گردنه و تونل گدوک معروف شده است. گردنه گدوک یکی از زیباترین بخش‌های جاده تهران به سمت فیروزکوه است که مناظری بی‌نظیر را در مقابل چشمان مسافران این جاده قرار می‌دهد. این گردنه در اغلب ماه‌های سال سرد و برفی است، اما اگر در فصل بهار از این منطقه عبورکنید، گردنه گدوک را پر از گل‌های خودروی زیبا خواهید دید. تونل معروف و طولانی گدوک نیز  در نهایت به پل ورسک ختم می‌شود.

روستای شوراب : شوراب یکی از روستاهای شهرستان سوادکوه است که در مسیر راه آهن شمال قرار دارد. نام این روستا از یک چشمه گوگردی گرفته شده است که مانند آبشار از دره به سمت پایین سرازیر می‌شود.  روستای شوراب آبشارهای کوچک و بزرگ زیادی دارد که هرکدام از آن‌ها در میان طبیعت سرسبز این روستا، مناظری چشم‌نواز را به نمایش می‌گذارند.

روستای دوگل : از دیگر روستاهای زیبا و تماشایی سوادکوه، می‌توان به روستای دوگل اشاره کرد. این روستا علاوه بر طبیعت سرسبز و دیدنی، دارای جاذبه دیگری نیز می‌باشد که به سه خط طلا معروف است. سه خط طلا بخشی از راه‌آهن سراسری است که به شکلی خاص و دیدنی، سه بار کوه را دور می‌زند و در مسیر خود از روی سه پل عبور می‌کند. این سه پل در موازات یکدیگر واقع شده و به سه خط طلا معروف هستند.

چشمه گتوسرون : در منطقه ورسک و در میان جنگل‌های انبوه توسکا، چشمه‌ای با نام گتوسرون وجود دارد. این چشمه منظره‌ای زیبا و دیدنی از یک آبشار را به نمایش گذاشته و چشم‌اندازی حیرت‌انگیز را به وجود آورده است. آب این چشمه برای بیماری‌های پوستی و چشمی بسیار مفید می‌باشد.